Democratische stad

Een sterk middenveld is belangrijk voor een democratie-van-onderuit, omdat het allerlei groepen betrekt, omdat het mensen versterkt, omdat er kennis samengebald zit, … Een brede en diepe democratie kan niet zonder een goed ontwikkeld middenveld. Van actiegroepen tot vakbonden, van vrouwenorganisaties tot buurt- en natuurverenigingen: zij zijn een essentiële schakel in het democratische proces. Ze vormen de buik van de samenleving waar het debat wordt georganiseerd en mensen samenkomen. Ze kunnen mee de agenda bepalen en meningen helpen vormen.

We versterken de deelname van het sociale middenveld in de raden van bestuur van intercommunales, stadsbedrijven, huisvestingsmaatschappijen en andere stedelijke bestuursorganen. We maken komaf met de oude politieke cultuur van politieke benoemingen en vriendjespolitiek en maken ruimte voor sterke, onafhankelijke bestuursraden met verkozen politici en geëngageerde bestuursleden uit sociale organisaties en het middenveld.

Bijna de helft van de Leuvenaars die deelnamen aan de Grote Bevraging, vindt volgende stelling prioritair: ‘voor de beslissing van nieuwe projecten moet de stad échte inspraak organiseren’. De inwoners van onze stad willen inspraak. Dat is logisch en goed. ‘De burgers zelf weten gewoonlijk het best wat hun behoeften zijn. Ze kunnen ook zelf oplossingen aanreiken, zowel in de vorm van suggesties of creatieve ideeën, als van concrete acties’, besluiten VUB-onderzoekers in het boek De humane stad. Die burgerbijdrage kan effectief het verschil maken. Want, zo gaan de onderzoekers verder: ‘Op die manier gaan de burgers zelf actief participeren in het beheer van hun gemeente. Aldus krijgen ze het gevoel dat ze wonen in een stad op maat van de mensen, en niet alleen van de bureaucratie, economie, technologie, of politiek.’

Op dit moment organiseert de stad infosessies bij grote werken of projecten. Buurtbewoners kunnen daar hun zeg hebben. Dat klinkt positief, maar al te vaak zijn de echte beslissingen al genomen en zijn dit geen inspraakmomenten. Dat zagen we bijvoorbeeld bij de Bruulparking bis. We zien dat een groot deel van de mensen die in de buurt wonen hier tegen zijn. De PVDA verzamelde bijna 1000 handtekeningen. En toch blijft het stadsbestuur doorzetten met zijn plannen. Echte aanpassingen door burgers waren dus niet meer mogelijk. Wat meer is, Groen beloofde vorige verkiezingen om zeker geen parking onder de Bruul te creëren, kreeg het mandaat van de kiezer, en maakte er dan een Bruul bis van. Al te vaak legt het stadsbestuur de onderbouwde meningen van burgers gewoon naast zich neer. Denk maar aan de wijk Genadedal in Kessel-Lo, waar tegen alle bezwaarschriften in toch peperdure woningen zullen komen, of aan de podiumkunstensite die het bestuur kost wat kost in het centrum van de stad wil bouwen in plaats van in de buurt van het station. De grote lijnen worden door projectontwikkelaars uitgezet, strategische beslissingen over stadsontwikkeling worden ver buiten het publiek debat gehouden. De bewoners hebben er niets over te zeggen. Dat is geen democratie, dat is oude politieke cultuur. De logica moet worden omgedraaid. Wij willen geen vijgen na Pasen, maar echte inspraak over alle grote beslissingen. Democratie gaat over burgers die zélf meebeslissen over hun buurt, hun wijk, hun stad.

Wij willen het Leuvense bestuursakkoord laten schrijven door de burgers zelf. Democratie is een werkwoord. We inspireren ons op het Decidim-participatieproject van Barcelona. Decidim betekent ‘wij beslissen’ in het Catalaans. Het toekomstplan van Barcelona is gebouwd op 10.000 voorstellen van bijna 40.000 burgers en 1.500 organisaties. Decidim is een open source-platform dat speciaal gebouwd werd om participatie van burgers structureel te verankeren in het stedelijk bestuur. De technische mogelijkheden om iedereen te raadplegen en te betrekken, zijn vandaag eindeloos veel groter dan vroeger. Met digitale platformen, de sociale media en de smartphone volstaat een druk op een knop om je mening te geven. Als open source publieke stadsplatformen alle info bijeenbrengen, is interactie mogelijk. Die platformen moeten voor iedereen toegankelijk zijn. Ze horen in handen van de gemeenschap thuis, niet in handen van een of ander privébedrijf dat vroeg of laat informatie kan achterhouden of alleen tegen betaling vrijgeven.

Met digitale platformen bereik je niet iedereen. Daarom zorgen we dat inspraak- en participatietrajecten de hele samenleving bereiken. We focussen daarbij zeker op jongeren en garanderen dat alle lagen van de diverse Leuvense bevolking bereikt worden. We peilen voortdurend naar de mening en de voorstellen van burgers, via bevragingen en opinieonderzoek. Het stadsbestuur legt regelmatig verantwoording af aan de burgers op open wijkbijeenkomsten.

Adviezen van jeugdraden en andere adviesorganen moeten ernstig genomen worden. Behandelt de gemeenteraad zaken die betrekking hebben op bepaalde wijken of op bepaalde doelgroepen, dan moeten wijkcomités, adviesraden of andere belanghebbenden vooraf actief betrokken worden. Die ‘burgertoets’ wordt verplicht bij elke beleidsbeslissing.

Democratie betekent: de bevolking controle geven over de samenleving. Burgers zijn geen kleuters die je moet pamperen. Wij geven burgers echte zeggenschap over belangrijke beslissingen. We ijveren voor een bindend referendum als één procent van de Leuvenaars dat vraagt. De initiatiefnemers bepalen daarbij de vraagstelling en er is geen opkomstdrempel.

Referenda dwingen politici tot de gezonde reflex om hun politieke keuzes direct aan de basis te verantwoorden. Maar vooral: bij een referendum discussieert de hele samenleving mee: bij de kapper, in de sportclub, bij de vakbond en het lokale actiecomité, in de moskee of het buurtcentrum. Daarin zit de echte winst: dat het publieke debat echt publiek wordt. De democratie krijgt adem en treedt buiten de muren van de gemeenteraad. Op de dag van het referendum bepalen we heel praktisch: deze richting gaat het beleid uit. Leuvenaars kunnen dan meestemmen over de Bruulparking, over welke woningen projectontwikkelaars mogen bouwen of over de invoering van dure bewonerskaarten voor mensen die in de blauwe zone wonen.

Het bindend karakter ervan moet ervoor zorgen dat het referendum werkelijk een stap is naar democratie. Vandaag kan een beleid al te gemakkelijk een referendum negeren. Nee is nee en ja is ja, en daarmee uit. Er mogen geen opkomstdrempels worden ingesteld. Wie niet deelneemt, geeft zijn mandaat aan wie wel deelneemt. Zonder opkomstdrempel vermijden we ook boycotacties: een te klein aantal stemlokalen, een oproep van het beleid om niet te stemmen enzovoort. Wie met veel handtekeningen een referendum uitlokt, moet de vraagstelling ervan kunnen bepalen. Nu legt de gemeenteraad nog vast waar het referendum exact om draait. Daardoor kun je een referendum al verliezen nog voor de stemming. Een goed idee is: ambtenaren ter beschikking stellen die initiatiefnemers van een referendum eventueel helpen bij een goede formulering.

We versterken de democratische werking van de Leuvense gemeenteraad. We pleiten ervoor om gemeenteraadsleden twee dagen per maand vrij te stellen van hun werk, zodat ze meer tijd en energie kunnen steken in de taak waarvoor ze verkozen zijn. 

We keren de gemeenteraad binnenstebuiten. De burgers moeten centraal staan. De gemeenteraad moet de dialoog met de lokale samenleving opzoeken en burgers een stem geven in de gemeenteraad. We voeren een ‘vragenuurtje van de burger’ in op de gemeenteraad en de commissies, zodat burgers, maatschappelijk kwetsbare groepen, actiecomités en sociale organisaties spreekrecht krijgen en rechtstreeks in dialoog kunnen gaan met het stadsbestuur. 

We verlagen de grens voor burgerinitiatieven. Die krijgen het recht om een voorstel in de gemeenteraad te laten stemmen als ze 600 handtekeningen verzamelen, in plaats van de huidige regeling (1 procent van het aantal inwoners boven 16 jaar, of ongeveer 900 handtekeningen). We organiseren het zo dat handtekeningen voortaan ook digitaal verzameld kunnen worden, in plaats van louter op papier. We geven burgerinitiatieven het recht om volledig zélf de vraagstelling te bepalen, zonder bemoeienis van het schepencollege.

Transparantie begint bij het openbaar maken van alle bestuursbeslissingen. We stellen alle relevante documenten beschikbaar voor burgers. Niet alleen de beslissingen van de gemeenteraad, maar ook van het schepencollege: we maken alle beslissingen en voorbereidende documenten openbaar, op eenvoudig verzoek van burgers, en dat vanaf hun eerste behandeling op het schepencollege. We geven burgers ook actief en onbeperkt toegang tot alle bestuursdocumenten, ook van alle stadsbedrijven en intercommunales, en maken contracten en convenanten met projectontwikkelaars openbaar. Waarom schrik hebben van democratische controle?

Door de trend naar meer autonomie en privatisering van stadsdiensten gaat de openbaarheid achteruit. Het kan niet dat contracten tussen de stad en privébedrijven zogezegd om concurrentiële redenen de openbaarheid beperken. Informatie achterhouden fnuikt het democratische debat. 

Persoonlijke cases moeten kunnen besproken worden op de gemeenteraad, de stad staat in dienst van alle mensen, dus iedereen zou moeten kunnen worden gehoord. Mensen zoals Jan of Wiske die dreigden uit hun woning gezet te worden, zouden hun verhaal moeten kunnen vertellen aan het schepencollege. 

De draaideur tussen politiek en bedrijfsleven lassen we dicht. Waarom voeren we geen duidelijke, transparante regels in? Het moet voor schepenen verboden zijn om er betaalde mandaten in private of beursgenoteerde bedrijven op na te houden. We schrijven dat in de deontologische code van de Stad Leuven.

Verkozen politici zijn verantwoording verschuldigd aan de bevolking en horen niet thuis in raden van bestuur van multinationals, beursgenoteerde bedrijven of banken. Wat is er mis met een consequent engagement voor de samenleving? We verbieden verkozen politici om voortaan nog van twee walletjes te eten.

We lassen een ontluizingsperiode in van vijf jaar, vooraleer ex-politici na hun afscheid uit de politiek een mandaat kunnen opnemen bij banken of bedrijven. Niemand gelooft dat multinationals ex-politici aan boord halen voor hun expertise en know-how. Wel voor hun uitgebreide adresboekje en wijdvertakte politieke netwerk. Een afkoelingsperiode van vijf jaar is geen overdreven luxe. Dat het Leuvense stadsbestuur daarin het voortouw neemt: zou dat geen mooi signaal zijn?

In plaats van te privatiseren stellen we voor om de ingewikkelde intercommunale structuren te vervangen door publieke nutsbedrijven op maat van de stad en de mensen. Wij willen méér volwaardige publieke dienstverlening: voor betaalbare huisvesting, afvalophaling, kinderopvang, onderwijs, watervoorziening en de productie en levering van 100 procent groene, betaalbare stroom.

Wat voor de hele samenleving van cruciaal belang is, moet je niet verpatsen aan de vrije markt. In onze visie moeten publieke stadsbedrijven transparant en democratisch werken, als burgerbedrijven van en voor de bevolking, onder rechtstreekse democratische controle. Met een raad van bestuur die niet alleen is samengesteld uit beroepspolitici, gepensioneerde kabinetschefs en geroutineerde dealmakers van de machtspartijen. We pleiten voor verkozen raden van bestuur, met gemeenteraadsleden, met vertegenwoordigers van gebruikersorganisaties en van het middenveld en met rechtstreeks verkozen burgers. Zodat alle engagement in de samenleving kan renderen: betrokken burgers, specialisten in ethisch beleggen, dossiervreters uit het middenveld, activisten uit klimaatorganisaties en armoedeverenigingen, mensen met een passie voor de stad en voor de publieke dienstverlening.